Strafprozessrecht
Strafprozessrecht
Der Strafprozess
Een Pflichtverteidiger is geen gekozen raadsman (Wahlverteidiger), maar een Strafverteidiger, die door de rechter in een geval van "notwendige Verteidigung" in de zin van § 140 StPO aan de verdachte wordt toegewezen. De verdachte kan daarbij zijn voorkeur voor een bepaalde Verteidiger kenbaar maken.
De Pflichtverteidiger kan rechtstreeks bij de Duitse Staat declareren. Mocht de verdachte onverhoopt veroordeeld worden, dan zal deze de voorgeschoten kosten alsnog op de veroordeelde verdachte verhalen; behoudens wanneer het jeugdstrafrecht is toegepast. De Pflichtverteidiger mag trouwens ook bijkomende financiële afspraken met de verdachte maken.
De Pflichtverteidiger kan rechtstreeks bij de Duitse Staat declareren. Mocht de verdachte onverhoopt veroordeeld worden, dan zal deze de voorgeschoten kosten alsnog op de veroordeelde verdachte verhalen; behoudens wanneer het jeugdstrafrecht is toegepast. De Pflichtverteidiger mag trouwens ook bijkomende financiële afspraken met de verdachte maken.
Een Pflichtverteidiger is geen gekozen raadsman (Wahlverteidiger), maar een Strafverteidiger, die door de rechter in een geval van "notwendige Verteidigung" in de zin van § 140 StPO aan de verdachte wordt toegewezen. De verdachte kan daarbij zijn voorkeur voor een bepaalde Verteidiger kenbaar maken.
De Pflichtverteidiger kan rechtstreeks bij de Duitse Staat declareren. Mocht de verdachte onverhoopt veroordeeld worden, dan zal deze de voorgeschoten kosten alsnog op de veroordeelde verdachte verhalen; behoudens wanneer het jeugdstrafrecht is toegepast. De Pflichtverteidiger mag trouwens ook bijkomende financiële afspraken met de verdachte maken.
De Pflichtverteidiger kan rechtstreeks bij de Duitse Staat declareren. Mocht de verdachte onverhoopt veroordeeld worden, dan zal deze de voorgeschoten kosten alsnog op de veroordeelde verdachte verhalen; behoudens wanneer het jeugdstrafrecht is toegepast. De Pflichtverteidiger mag trouwens ook bijkomende financiële afspraken met de verdachte maken.
Verloop van een Duitse strafzaak
Soms komen Nederlandse ingezetenen als Beschuldigter c.q. Angeklagter (verdachte), of als Zeuge (getuige), in aanraking met Duits strafrecht. Ook dan is het goed te weten, dat Rob Küffen U als Strafverteidiger met raad en daad terzijde kan staan. De opdracht kan verstrekt worden door de verdachte zelf of door een derde, meestal een familielid. Uiteindelijk beslist echter de verdachte zelf over deze Mandatserteilung.
Hieronder zal kort op het Duitse Strafprozessrecht (strafprocesrecht) ingegaan worden.
Hieronder zal kort op het Duitse Strafprozessrecht (strafprocesrecht) ingegaan worden.
Die Staatsanwaltschaft - Het Duitse Openbaar Ministerie
Een strafzaak begint in Duitsland altijd met een zogenaamde 'Anfangsverdacht' (verdenking), soms 'von Amts wegen' (ambtshalve), maar meestal op basis van een aangifte (Anzeige, niet zijnde een Strafantrag), houdende de overweging/mededeling, dat wellicht een strafbaar feit gepleegd zou kunnen zijn. De Anzeige (aangifte) kan gedaan worden bij de Polizei (politie), de Staatsanwaltschaft (i.e. het Duitse Openbare Ministerie) of ter griffie van een Amtsgericht (het 'laagste' gerecht in Duitsland, vergelijkbaar met het Nederlandse Kantongerecht). In nagenoeg alle gevallen vindt de aangifte plaats bij of door de Polizei, waarna deze verplicht is de aangifte te onderzoeken en na korte of langere tijd voor te leggen aan de Staatsanwaltschaft. Het is namelijk de Staatsanwaltschaft, die beslist of een formeel Ermittlungsverfahren (opsporingsonderzoek) wordt ingesteld of niet; niet de politie. Deze laatste kan daarom niemand zo maar afwimpelen met de mededeling, dat geen sprake is van een strafbaar feit en dat de aangifte dus niet wordt opgenomen. Een Anzeige (de mededeling an sich dus) kan uit haar aard niet teruggenomen c.q. ingetrokken is; anders gesteld is het met de Strafantrag. Een Strafantrag is een uitdrukkelijk, schriftelijk, verzoek tot vervolging (Verfolgungsverlangen). Bij sommige strafbare feiten is een dergelijke Strafantrag een absoluut vereiste: zonder Strafantrag, geen vervolging.
Komt de Staatsanwaltschaft tot de conclusie, dat hetgeen gebeurd is geen strafbaar feit oplevert, dan gaat de aangifte gelijk ad acta. In het andere geval, dus als er volgens de Staatsanwaltschaft wel sprake is van een Anfangsverdacht (verdenking van een strafbaar feit), wordt door haar het Ermittlungsverfahren opgestart (§ 152 Abs. 2 StPO). Het is de Staatsanwaltschaft, en niet de Polizei, die 'ermittelt' (opspoort):
Die Staatsanwaltschaft ist die Herrin des Ermittlungsverfahrens
Komt de Staatsanwaltschaft uiteindelijk tot de slotsom (de zogenaamde 'Entschließung'), dat sprake is van een 'hinreichender Tatverdacht', dan kan zij 'Anklage erheben' (dagvaarden) of de zaak door het bevoegde Amtsgericht laten afdoen middels een Strafbefehl.
Luidt de slotsom, dat geen sprake is van een hinreichender Tatverdacht, dan zal de zaak door de Staatsanwaltschaft middels Einstellungsverfügung gemäß § 170 StPO (bewijssepot) of §§ 153,153a StPO (opportuniteitsbeginsel) worden geseponeerd (Einstellung).
Die Staatsanwaltschaft ist die Herrin des Ermittlungsverfahrens
Komt de Staatsanwaltschaft uiteindelijk tot de slotsom (de zogenaamde 'Entschließung'), dat sprake is van een 'hinreichender Tatverdacht', dan kan zij 'Anklage erheben' (dagvaarden) of de zaak door het bevoegde Amtsgericht laten afdoen middels een Strafbefehl.
Luidt de slotsom, dat geen sprake is van een hinreichender Tatverdacht, dan zal de zaak door de Staatsanwaltschaft middels Einstellungsverfügung gemäß § 170 StPO (bewijssepot) of §§ 153,153a StPO (opportuniteitsbeginsel) worden geseponeerd (Einstellung).
Der Beschuldigte - De verdachte
Een verdachte (Beschuldigter) wordt bij afwezigheid van dringendheid in de meeste gevallen door de Polizei uitgenodigd om gehoord c.q. verhoord te worden. Bij in het buitenland woonachtige verdachten komt die uitnodiging bijna altijd per gewone post. Niet-Duitse, in het buitenland woonachtige, verdachten zijn niet verplicht om hieraan gehoor te geven; zelfs niet als de "uitnodiging" plaatsvindt op last van de Staatsanwaltschaft. Er bestaat in ieder geval in zo'n situatie geen mogelijkheid om een dergelijk verhoor af te dwingen; hooguit via een rechtshulpverzoek (bijvoorbeeld middels Europees Arrestatiebevel (EAB) c.q. Europäischer Haftbefehl (EuHB) of een (rechtshulp)verzoek aan de (Nederlandse) autoriteiten (in de vorm van een Europees Onderzoeksbevel (EOB) om de verdachte (in Nederland) te doen (ver)horen).
Veelal wordt ook de gelegenheid geboden om schriftelijk een verklaring af te leggen. Niet doen! Een verdachte kan zich op zijn zwijgrecht beroepen en moet dat mijns inziens initieel ook altijd doen, zelfs al hij/zij denkt niets te verbergen te hebben. Een verklaring afleggen kan later altijd nog. Het beste is gelijk een Strafverteidiger in te schakelen.
Veelal wordt ook de gelegenheid geboden om schriftelijk een verklaring af te leggen. Niet doen! Een verdachte kan zich op zijn zwijgrecht beroepen en moet dat mijns inziens initieel ook altijd doen, zelfs al hij/zij denkt niets te verbergen te hebben. Een verklaring afleggen kan later altijd nog. Het beste is gelijk een Strafverteidiger in te schakelen.
Een verdachte, die in Duitsland gearresteerd wordt, moet binnen uiterlijk 24 uur na zijn arrestatie aan de Haftrichter (in zekere zin vergelijkbaar met de Nederlandse Rechter-Commissaris in strafzaken) worden voorgeleid. De bevoegde Haftrichter (niet noodzakelijkerwijs de rechter, die ook de overige beslissingen in de strafzaak moet nemen: Ermittlungsrichter) zal, indien aan alle wettelijke vereisten is voldaan, op vordering van de Staatsanwaltschaft een Haftbefehl (arrestatiebevel met voorlopige hechtenis) tegen de verdachte uitvaardigen. Daarmee start dan de voorlopige hechtenis; veelal onder oplegging van (alle) "beperkingen" (Einschränkungen). Daardoor kan het langere tijd duren alvorens familieleden iets van/over de verdachte horen en/of contact (telefonisch/bezoek) met deze kunnen hebben.
De duur van het voorarrest wordt in beginsel bepaald door het Beschleunigungsgebot: de Staatsanwaltschaft moet de afwikkeling van de strafzaak met de nodige voortvarendheid ter hand nemen. Daarnaast moet natuurlijk ook altijd gelet worden op de evenredigheid (Verhältnismäßigkeit). De verdachte mag niet onnodig lang in onzekerheid en voorarrest gehouden worden; en het voorarrest moet in verhouding staan tot een eventueel te verwachten straf. Vandaar dat de behandeling ter terechtzitting bij verdachten in voorarrest in beginsel binnen 6 maanden na de Haftbefehl moet zijn opgestart. Echter, een langere duur van de vrijheidsberovende U-Haft is mogelijk met toetsing (Haftprüfung) en toestemming van de hogere rechter.
Der (Straf)Verteidiger - De raadsman
In veel gevallen (§ 140 Abs. 1 StPO) wordt tijdens de Vorführung beim Haftrichter een Pflichtverteidiger aan de verdachte toegewezen. Deze Strafverteidiger wordt initieel betaald uit de staatskas, maar die zal de kosten vervolgens op de verdachte verhalen, zodat uiteindelijk iedere verdachte de kosten van zijn verdediging toch weer zelf moet betalen.
Alternatief kan de verdachte natuurlijk ook zelf een (of meerdere) raadsman(nen) kiezen. Deze gekozen raadsman (Walhverteidiger) moet hij uiteraard zelf bekostigen, maar de verdachte kan e.e.a. dan wel zelf vrijelijk met zijn Verteidiger overeenkomen.
Alternatief kan de verdachte natuurlijk ook zelf een (of meerdere) raadsman(nen) kiezen. Deze gekozen raadsman (Walhverteidiger) moet hij uiteraard zelf bekostigen, maar de verdachte kan e.e.a. dan wel zelf vrijelijk met zijn Verteidiger overeenkomen.
Die Gerichte im ersten Rechtszug: Strafrichter, Schöffengericht, Große Strafkammer und Schwurgericht - De gerechten in eerste aanleg
Strafzaken worden in beginsel behandeld door het Amtsgericht, en wel door een Strafrichter (bij overtredingen (Vergehen) en lichte misdrijven) of door een Schöffengericht (bij minder zware misdrijven). De Strafrichter spreekt alleen recht (Einzelrichter); het Schöffengericht daarentegen bestaat uit (minimaal) 1 beroepsrechter en 2 leken (Schöffen). Bij zwaardere misdrijven gaat de zaak naar het Landgericht (Große Strafkammer of Schwurgericht). Sommige zaken gaan direct naar een Senat bij het bevoegde Oberlandesgericht.
De alleen(recht)sprekende Strafrichter is bevoegd in eenvoudige strafzaken, waarin de vermoedelijke straf niet hoger zal zijn dan 2 jaar gevangenisstraf. Hij is wel bevoegd bij Vergehen (lichte misdrijven), maar niet bij Verbrechen (misdrijven). Een Verbrechen is trouwens een strafbaar feit, waarbij de minimum-strafbedreiging 1 jaar gevangenisstraf of hoger is.
Het voorgaande zal de rechter kort moeten toetsen, zodra de Staatsanwaltschaft het opsporingsonderzoek heeft afgesloten, en de zaak met een Antrag auf Eröffnung des Hauptverfahrens, waarover later meer, aan de rechter voorlegt.
Ziet de zaak op een Verbrechen, en Is de te verwachten straf hoger dan 2 jaar, dan is niet meer de Strafrichter bevoegd, maar het Schöffengericht (beim Amtsgericht). Dit impliceert dat de Strafrichter gevangenisstraffen tot maximaal 2 jaar kan opleggen.
Het Schöffengericht bestaat uit: (minimaal) één beroepsreohter (de voormelde Strafrichter) plus twee Schöffen (lekenrechters). Een uitbreiding van deze bezetting is mogelijk. Het Schöffengericht kan gevangenisstraffen tot maximaal 4 jaar opleggen.
De zwaardere Verbrechen, waaronder de georganiseerde criminaliteit, worden aangebracht bij de Große Strafkammer (in beginsel 3, maar meestal 2, beroepsrechters) bij het Landgericht. Bij de misdrijven Mord, Totschlag en enkele (opzettelijke) 'erfolgsqualifizierte Tötungsdelikte' (zoals: schwere Körperverletzung, Körperverletzung mit Todesfolge, Brandstiftung mit Todesfolge, Freiheitsberaubung mit Todesfolge) heet de bevoegde kamer van het Landgericht: (Große Strafkammer als) ('Schwurgericht' (bestaande uit: 3 beroepsrechters en 2 leken (Schöffen)).
De alleen(recht)sprekende Strafrichter is bevoegd in eenvoudige strafzaken, waarin de vermoedelijke straf niet hoger zal zijn dan 2 jaar gevangenisstraf. Hij is wel bevoegd bij Vergehen (lichte misdrijven), maar niet bij Verbrechen (misdrijven). Een Verbrechen is trouwens een strafbaar feit, waarbij de minimum-strafbedreiging 1 jaar gevangenisstraf of hoger is.
Het voorgaande zal de rechter kort moeten toetsen, zodra de Staatsanwaltschaft het opsporingsonderzoek heeft afgesloten, en de zaak met een Antrag auf Eröffnung des Hauptverfahrens, waarover later meer, aan de rechter voorlegt.
Ziet de zaak op een Verbrechen, en Is de te verwachten straf hoger dan 2 jaar, dan is niet meer de Strafrichter bevoegd, maar het Schöffengericht (beim Amtsgericht). Dit impliceert dat de Strafrichter gevangenisstraffen tot maximaal 2 jaar kan opleggen.
Het Schöffengericht bestaat uit: (minimaal) één beroepsreohter (de voormelde Strafrichter) plus twee Schöffen (lekenrechters). Een uitbreiding van deze bezetting is mogelijk. Het Schöffengericht kan gevangenisstraffen tot maximaal 4 jaar opleggen.
De zwaardere Verbrechen, waaronder de georganiseerde criminaliteit, worden aangebracht bij de Große Strafkammer (in beginsel 3, maar meestal 2, beroepsrechters) bij het Landgericht. Bij de misdrijven Mord, Totschlag en enkele (opzettelijke) 'erfolgsqualifizierte Tötungsdelikte' (zoals: schwere Körperverletzung, Körperverletzung mit Todesfolge, Brandstiftung mit Todesfolge, Freiheitsberaubung mit Todesfolge) heet de bevoegde kamer van het Landgericht: (Große Strafkammer als) ('Schwurgericht' (bestaande uit: 3 beroepsrechters en 2 leken (Schöffen)).
Schweigen ist Gold!
Bent U in Duitsland aangehouden, dan heeft U als verdachte minimaal de navolgende rechten:
In veel gevallen start de Duitse strafzaak voor de verdachte met een Vorladung, zijnde een 'uitnodiging' voor een verhoor door de politie, al dan niet reeds in opdracht van de Staatsanwaltschaft. In de Vorladungsbescheid is opgenomen waar en wanneer de verdachte verschijnen moet. Is in de Vorladung niet opgenomen dat het verhoor in opdracht van de Staatsanwalt(schaft) plaatsvindt, dan hoeft de verdachte in beginsel niet te verschijnen. In het andere geval, of wanneer de opdracht uitgaat van de Ermittlungsrichter, bestaat wèl een dergelijke verschijningsplicht (Erscheinenspflicht). Een verdachte heeft echter een zwijgrecht (Aussageverweigerungsrecht) waarop hij zich kan beroepen. Ook de getuige die zich op een verschoningsrecht (Zeugnisverweigerungsrecht) kan beroepen moet wel verschijnen, maar hoeft niet te verklaren.
Meer informatie over het Duitse strafrecht vindt U in de brochure ‘Gearresteerd in Duitsland’ van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Bent U in Duitsland aangehouden, dan heeft U als verdachte minimaal de navolgende rechten:
- U heeft een recht om te zwijgen. Maak hier dus goed gebruik van, en zeg niets met betrekking tot de zaak zelf, ook niet als U voorgehouden wordt dat het maar om een kleinigheidje gaat. Alles kan immers tegen U gebruikt worden; ook informele uitlatingen;
- maak wel Uw (juiste) identiteit bekend als hierom gevraagd wordt;
- maak gebruik van Uw recht op juridische bijstand; ook in Duitsland kennen ze een soort piketdienst;
- U heeft altijd het recht op vrije advocaatkeuze. Uw advocaat (= (Straf)Verteidiger) moet U echter in principe wel altijd zelf betalen, tenzij door de rechter een Pflichtverteidiger wordt aangewezen. Maar maak ook dan Uw voorkeur voor een bepaalde Strafverteidiger gelijk kenbaar, want het wisselen van Pflichtverteidiger kan moeilijk zijn, en iedere Strafverteidiger kan als Pflichtverteidiger worden aangewezen.
In veel gevallen start de Duitse strafzaak voor de verdachte met een Vorladung, zijnde een 'uitnodiging' voor een verhoor door de politie, al dan niet reeds in opdracht van de Staatsanwaltschaft. In de Vorladungsbescheid is opgenomen waar en wanneer de verdachte verschijnen moet. Is in de Vorladung niet opgenomen dat het verhoor in opdracht van de Staatsanwalt(schaft) plaatsvindt, dan hoeft de verdachte in beginsel niet te verschijnen. In het andere geval, of wanneer de opdracht uitgaat van de Ermittlungsrichter, bestaat wèl een dergelijke verschijningsplicht (Erscheinenspflicht). Een verdachte heeft echter een zwijgrecht (Aussageverweigerungsrecht) waarop hij zich kan beroepen. Ook de getuige die zich op een verschoningsrecht (Zeugnisverweigerungsrecht) kan beroepen moet wel verschijnen, maar hoeft niet te verklaren.
Meer informatie over het Duitse strafrecht vindt U in de brochure ‘Gearresteerd in Duitsland’ van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Van opsporingsonderzoek tot beslissing: het verloop van de strafzaak in eerste instantie
I. Ermittlungsverfahren
Iedere strafzaak begint dus met een opsporingsonderzoek (Ermittlungsverfahren of Vorverfahren genoemd), dat geleid wordt door de Staatsanwaltschaft (Openbaar Ministerie). Normaliter begint het Ermittlungsverfahren met een Anfangsverdacht, en wel op grond van een Strafanzeige (aangifte) of Strafantrag (vervolgingsverzoek). Het Ermittlungsverfahren eindigt met de formele Vermerk über den Abschluss der Ermittlungen van § 169a StPO.
In beginsel bestaat een plicht tot opsporing c.q. vervolging, waarbij de Staatsanwaltschaft tot strenge objectiviteit verplicht is. Komt de Staatsanwaltschaft aan het einde van het Ermittlungsverfahren tot de overtuiging (Entschließung), dat het zeer onwaarschijnlijk is dat de verdachte veroordeeld zal worden, dan wordt de zaak geseponeerd (eingestellt). In het andere geval komt het tot een öffentliche Klage. Door de öffentliche Klage wordt de zaak aan de rechter overgedragen.
Het is dus niet de taak van de Staatsanwaltschaft om te beslissen dat de verdachte daadwerkelijk een strafbaar feit gepleegd heeft; dat is de taak van de rechter. De Staatsanwaltschaft hoeft slechts 'zu ermitteln', en aan het eind, als er niets meer 'zu ermitteln' is, de kans te beoordelen of de gedaagde voor het telastegelegde veroordeeld zal worden of niet. Een kans van 51% is daarbij voldoende om een zaak aan te brengen c.q. een Strafbefehl aan te vragen; de resterende 49% moet dan maar aan de rechter worden overgelaten of geseponeerd. Dit impliceert echter ook, dat een Einstellung (sepot) moet volgen als de kans op veroordeling lager dan 49% wordt ingeschat (bewijssepot ex § 170 II StPO). Maar ook als de kans op veroordeling toch op 51% wordt ingeschat, kan de zaak nog altijd met een Einstellung (ex §§ 154 ff. StPO) worden afgedaan (opportuniteitssepot).
Iedere strafzaak begint dus met een opsporingsonderzoek (Ermittlungsverfahren of Vorverfahren genoemd), dat geleid wordt door de Staatsanwaltschaft (Openbaar Ministerie). Normaliter begint het Ermittlungsverfahren met een Anfangsverdacht, en wel op grond van een Strafanzeige (aangifte) of Strafantrag (vervolgingsverzoek). Het Ermittlungsverfahren eindigt met de formele Vermerk über den Abschluss der Ermittlungen van § 169a StPO.
In beginsel bestaat een plicht tot opsporing c.q. vervolging, waarbij de Staatsanwaltschaft tot strenge objectiviteit verplicht is. Komt de Staatsanwaltschaft aan het einde van het Ermittlungsverfahren tot de overtuiging (Entschließung), dat het zeer onwaarschijnlijk is dat de verdachte veroordeeld zal worden, dan wordt de zaak geseponeerd (eingestellt). In het andere geval komt het tot een öffentliche Klage. Door de öffentliche Klage wordt de zaak aan de rechter overgedragen.
Het is dus niet de taak van de Staatsanwaltschaft om te beslissen dat de verdachte daadwerkelijk een strafbaar feit gepleegd heeft; dat is de taak van de rechter. De Staatsanwaltschaft hoeft slechts 'zu ermitteln', en aan het eind, als er niets meer 'zu ermitteln' is, de kans te beoordelen of de gedaagde voor het telastegelegde veroordeeld zal worden of niet. Een kans van 51% is daarbij voldoende om een zaak aan te brengen c.q. een Strafbefehl aan te vragen; de resterende 49% moet dan maar aan de rechter worden overgelaten of geseponeerd. Dit impliceert echter ook, dat een Einstellung (sepot) moet volgen als de kans op veroordeling lager dan 49% wordt ingeschat (bewijssepot ex § 170 II StPO). Maar ook als de kans op veroordeling toch op 51% wordt ingeschat, kan de zaak nog altijd met een Einstellung (ex §§ 154 ff. StPO) worden afgedaan (opportuniteitssepot).
Reeds in het Ermittlungsverfahren doet U er goed aan zich te voorzien van juridische bijstand. De Strafverteidiger heeft namelijk vanaf het begin recht op inzage in de stukken, en hierdoor kan hij in een vroeg stadium tussenkomen en invloed uitoefenen op het opsporingsonderzoek. Zo kan hij bijvoorbeeld ook zelf al aansturen op het veiligstellen van bewijzen, en hij kan zelf een onderzoek instellen.
Nog belangrijker is echter, dat Uw Verteidiger de Einstellung des Strafverfahrens zal proberen te bereiken. Mocht een Einstellung daadwerkelijk bereikt worden, zal het niet tot een veroordelend vonnis komen, en wordt een strafblad vermeden. Daarnaast komt het dan niet tot een uitspraak over schuld of onschuld, hetgeen weer van belang kan zijn voor een eventuelle civiele (schadevergoedings)procedure.
II. Zwischenverfahren
Het Zwischenverfahren start met de ontvangst van de Anklageschrift/Anklagesatz (met alle stukken) door de bevoegde strafrechter. De rechter beoordeelt dus zelf aan de hand van de Anklageschrift en de stukken of het gerechtvaardigd is dat de zaak überhaupt op een Hauptverhandlung komt; dus of het plausibel is, dat het bij Eröffnung des Strafverfahrens tot een veroordeling zal (kunnen) komen. Komt de rechter daarbij tot de (voorlopige) conclusie, dat dit niet het geval of hij niet bevoegd, dan zal hij de Antrag auf Eröffnung des Hauptverfahrens zijdens de Staatsanwaltschaft (voorlopig) geheel of ten dele afwijzen. Acht hij zich niet bevoegd, dan verwijst hij de zaak naar een hogere of lagere rechter, bijvoorbeeld van Strafrichter (Amtsgericht) naar Landgericht, of van Landgericht naar Schöffengericht of naar de Strafrichter.
De verdachte kan in dit stadium zijn zienswijze kenbaar maken en eventueel Antrag auf Nicht-Eröffnung, een Einstellungsantrag of Beweisanträge stellen. Het is aan de Verteidiger om tezamen met zijn cliënt te bezien of en zo ja, welke Anträge in dit stadium mogelijk en opportuun zijn. Iedere Antrag moet natuurlijk onderbouwd zijn, en soms is het raadzaam om niet gelijk de verdedigingsstrategie bekend te maken. Aan de andere kant: als een strafzaak al in dit stadium een voortijdig einde vindt, dan is dat voor de cliënt/verdachte alleen maar van voordeel en te prefereren boven een mondelinge behandeling ter terechtzitting.
Aansluitend volgt echter in bijna alle gevallen de Eröffnungsbeschluss, en gaat de zaak naar de Hauptverhandlung, althans indien de rechter het in dit stadium waarschijnlijk acht dat de verdachte een strafbaar feit heeft gepleegd. In het andere geval wordt de Eröffnung afgewezen.
Het Zwischenverfahren start met de ontvangst van de Anklageschrift/Anklagesatz (met alle stukken) door de bevoegde strafrechter. De rechter beoordeelt dus zelf aan de hand van de Anklageschrift en de stukken of het gerechtvaardigd is dat de zaak überhaupt op een Hauptverhandlung komt; dus of het plausibel is, dat het bij Eröffnung des Strafverfahrens tot een veroordeling zal (kunnen) komen. Komt de rechter daarbij tot de (voorlopige) conclusie, dat dit niet het geval of hij niet bevoegd, dan zal hij de Antrag auf Eröffnung des Hauptverfahrens zijdens de Staatsanwaltschaft (voorlopig) geheel of ten dele afwijzen. Acht hij zich niet bevoegd, dan verwijst hij de zaak naar een hogere of lagere rechter, bijvoorbeeld van Strafrichter (Amtsgericht) naar Landgericht, of van Landgericht naar Schöffengericht of naar de Strafrichter.
De verdachte kan in dit stadium zijn zienswijze kenbaar maken en eventueel Antrag auf Nicht-Eröffnung, een Einstellungsantrag of Beweisanträge stellen. Het is aan de Verteidiger om tezamen met zijn cliënt te bezien of en zo ja, welke Anträge in dit stadium mogelijk en opportuun zijn. Iedere Antrag moet natuurlijk onderbouwd zijn, en soms is het raadzaam om niet gelijk de verdedigingsstrategie bekend te maken. Aan de andere kant: als een strafzaak al in dit stadium een voortijdig einde vindt, dan is dat voor de cliënt/verdachte alleen maar van voordeel en te prefereren boven een mondelinge behandeling ter terechtzitting.
Aansluitend volgt echter in bijna alle gevallen de Eröffnungsbeschluss, en gaat de zaak naar de Hauptverhandlung, althans indien de rechter het in dit stadium waarschijnlijk acht dat de verdachte een strafbaar feit heeft gepleegd. In het andere geval wordt de Eröffnung afgewezen.
§ 261 StPO
Über das Ergebnis der Beweisaufnahme entscheidet das Gericht nach seiner freien, aus dem Inbegriff der Verhandlung geschöpften Überzeugung.
§ 261 StPO Grundsatz der freien Beweiswürdigung
III. Hauptverhandlung
Tijdens de mondelinge behandeling ter terechtzitting (Hauptverfahren) moet duidelijk worden of de verdachte het aan hem ten laste gelegde feit heeft begaan en deswege strafbaar is. Het verloop van de behandeling is wettelijk geregeld.
Na het uitroepen van de zaak wordt eerst vastgesteld wie aanwezig is, en wordt de Anklagesatz (= tenastelegging uit de Anklageschrift, niet de feitelijke toedracht) voorgelezen. Aansluitend kan de verdachte (middels de Verteidigererklärung) zijn standpunt/doel kenbaar maken, waarna de rechter tot de Beweisaufnahme overgaat. Uiteindelijk volgen de Schlussanträge (Plädoyers) van Staatsanwaltschaft en Verteidigung. De verdachte heeft het laatste woord. De rechter trekt zich vervolgens terug om te beraadslagen en de Tenor (i.e. dictum c.q. de uiteindelijke beslissing (vrijspraak of straf)) van het vonnis te formuleren. Nadien volgt ‘Im Namen des Volkes’ het mondelinge vonnis: dus Tenor, met korte motivering. Dit wordt pas later schriftelijk onderbouwd. Reden: werklast van de rechterlijke macht. De rechter zal het vonnis pas uitvoerig schriftelijk motiveren als onverhoopt hoger beroep wordt ingesteld; in het andere geval volstaat hij met een rudimentaire motivering. De Tenor moet echter altijd gelijk zijn aan die van de mondelinge uitspraak.
Tijdens de mondelinge behandeling ter terechtzitting (Hauptverfahren) moet duidelijk worden of de verdachte het aan hem ten laste gelegde feit heeft begaan en deswege strafbaar is. Het verloop van de behandeling is wettelijk geregeld.
Na het uitroepen van de zaak wordt eerst vastgesteld wie aanwezig is, en wordt de Anklagesatz (= tenastelegging uit de Anklageschrift, niet de feitelijke toedracht) voorgelezen. Aansluitend kan de verdachte (middels de Verteidigererklärung) zijn standpunt/doel kenbaar maken, waarna de rechter tot de Beweisaufnahme overgaat. Uiteindelijk volgen de Schlussanträge (Plädoyers) van Staatsanwaltschaft en Verteidigung. De verdachte heeft het laatste woord. De rechter trekt zich vervolgens terug om te beraadslagen en de Tenor (i.e. dictum c.q. de uiteindelijke beslissing (vrijspraak of straf)) van het vonnis te formuleren. Nadien volgt ‘Im Namen des Volkes’ het mondelinge vonnis: dus Tenor, met korte motivering. Dit wordt pas later schriftelijk onderbouwd. Reden: werklast van de rechterlijke macht. De rechter zal het vonnis pas uitvoerig schriftelijk motiveren als onverhoopt hoger beroep wordt ingesteld; in het andere geval volstaat hij met een rudimentaire motivering. De Tenor moet echter altijd gelijk zijn aan die van de mondelinge uitspraak.
Dat de taak van de Verteidiger tijdens de mondelinge Hauptverhandlung een belangrijke is moge duidelijk zijn. Tijdens de Hauptverhandlung worden de getuigen gehoord, evenals de deskundigen. De verdachte en zijn Verteidiger kunnen ook zelf vragen aan de getuigen en deskundigen stellen.
De verdachte is verplicht in persoon ter zitting aanwezig te zijn (§ 231 StPO). Is de verdachte niet aanwezig, kan de mondelinge behandeling ter terechtzitting niet doorgaan. In beginsel zal dan een nieuwe datum voor de Hauptverhandlung worden bepaald, en alle betrokkenen moeten daartoe opnieuw worden opgeroepen.
Menige buitenlandse verdachte denkt dan wellicht, dat het niet-verschijnen in de Hauptverhandlung een mogelijkheid is om de strafzaak te torpederen. In beginsel is dat wellicht juist, echter in 'zwaardere' strafzaken zal een rechtshulpverzoek aan het woonland van de verdachte worden gedaan, bijvoorbeeld middels een overleveringsverzoek (Europees Arrestatiebevel). In eenvoudigere zaken is het echter ook mogelijk, dat de Staatsanwaltschaft ter zitting (alsnog) de uitvaardiging van een Strafbefehl vordert (§ 408a StPO), zodat de verdachte ook zonder ter zitting gehoord te zijn en/of verweer gevoerd te hebben toch veroordeeld kan worden. Een dergelijke Antrag (auf Erlass eines Strafbefehls) is echter alleen mogelijk in geval van een Vergehen (strafbaar feit met een strafbedreiging onder één (1) jaar gevangenisstraf) en een vordering tot veroordeling tot een Geldstrafe (geldstraf) en/of een voorwaardelijke gevangenisstraf (Freiheitsstrafe) tot maximaal 1 jaar en/of Nebenstrafe (zoals een Fahrverbot (rijverbod)). Ook een Entziehung der Fahrlerlaubnis (ontzegging van de rijbevoegdheid) is mogelijk. Formeel is dit laatste geen Nebenstrafe, maar een maatregel ter bevordering van de verkeersveiligheid.
Uiteraard staat tegen de Strafbefehl an sich dan weer een rechtsmiddel, in casu Einspruch (verzet), open. Maar dit leidt ertoe, dat de zaak alsnog/wederom naar de Hauptverhandlung wordt verwezen. Verschijnt de verdachte dan weer niet, en wordt hij in het Straf(befehls)verfahren ook niet vertegenwoordigd door een Strafverteidiger, wordt zijn Einspruch verworpen en wordt de bij Strafbefehl opgelegde straf direct 'rechtskräftig', dus onherroepelijk.
Menige buitenlandse verdachte denkt dan wellicht, dat het niet-verschijnen in de Hauptverhandlung een mogelijkheid is om de strafzaak te torpederen. In beginsel is dat wellicht juist, echter in 'zwaardere' strafzaken zal een rechtshulpverzoek aan het woonland van de verdachte worden gedaan, bijvoorbeeld middels een overleveringsverzoek (Europees Arrestatiebevel). In eenvoudigere zaken is het echter ook mogelijk, dat de Staatsanwaltschaft ter zitting (alsnog) de uitvaardiging van een Strafbefehl vordert (§ 408a StPO), zodat de verdachte ook zonder ter zitting gehoord te zijn en/of verweer gevoerd te hebben toch veroordeeld kan worden. Een dergelijke Antrag (auf Erlass eines Strafbefehls) is echter alleen mogelijk in geval van een Vergehen (strafbaar feit met een strafbedreiging onder één (1) jaar gevangenisstraf) en een vordering tot veroordeling tot een Geldstrafe (geldstraf) en/of een voorwaardelijke gevangenisstraf (Freiheitsstrafe) tot maximaal 1 jaar en/of Nebenstrafe (zoals een Fahrverbot (rijverbod)). Ook een Entziehung der Fahrlerlaubnis (ontzegging van de rijbevoegdheid) is mogelijk. Formeel is dit laatste geen Nebenstrafe, maar een maatregel ter bevordering van de verkeersveiligheid.
Uiteraard staat tegen de Strafbefehl an sich dan weer een rechtsmiddel, in casu Einspruch (verzet), open. Maar dit leidt ertoe, dat de zaak alsnog/wederom naar de Hauptverhandlung wordt verwezen. Verschijnt de verdachte dan weer niet, en wordt hij in het Straf(befehls)verfahren ook niet vertegenwoordigd door een Strafverteidiger, wordt zijn Einspruch verworpen en wordt de bij Strafbefehl opgelegde straf direct 'rechtskräftig', dus onherroepelijk.
Contact met politie en justitie
Als U als verdachte wordt aangemerkt, dan bent U in beginsel niet verplicht om tegenover de Polizei een verklaring af te leggen. U bent ook niet verplicht om naar het politie te gaan als U wordt opgeroepen. Meestal hoeft U ook niet bevreesd te zijn dat U wordt aangehouden als U niet verschijnt. Zou de verdenking namelijk groot zijn, dan zou U in de meeste gevallen al eerder zijn opgepakt.
U bent wel verplicht om te verschijnen als U wordt opgeroepen door de Ermittlungsrichter. De Ermittlungsrichter is een rechter van het Amtsgericht dat relatief bevoegd is (ook als de absolute bevoegdheid toekomt aan het Landgericht). Hij heeft een controlerende taak ten aanzien van de opsporingshandelingen van andere organen.
Als U als verdachte wordt aangemerkt, dan bent U in beginsel niet verplicht om tegenover de Polizei een verklaring af te leggen. U bent ook niet verplicht om naar het politie te gaan als U wordt opgeroepen. Meestal hoeft U ook niet bevreesd te zijn dat U wordt aangehouden als U niet verschijnt. Zou de verdenking namelijk groot zijn, dan zou U in de meeste gevallen al eerder zijn opgepakt.
U bent wel verplicht om te verschijnen als U wordt opgeroepen door de Ermittlungsrichter. De Ermittlungsrichter is een rechter van het Amtsgericht dat relatief bevoegd is (ook als de absolute bevoegdheid toekomt aan het Landgericht). Hij heeft een controlerende taak ten aanzien van de opsporingshandelingen van andere organen.
De kosten
Houdt U er echter wel rekening mee dat een verdachte in Duitsland in beginsel de kosten van zijn verdediging zelf dient te dragen. En U dient erop bedacht te zijn dat U geen beroep kunt doen op het Nederlandse systeem van gefinancierde rechtsbijstand (‘toevoeging’). Meer informatie vindt U hier.
Houdt U er echter wel rekening mee dat een verdachte in Duitsland in beginsel de kosten van zijn verdediging zelf dient te dragen. En U dient erop bedacht te zijn dat U geen beroep kunt doen op het Nederlandse systeem van gefinancierde rechtsbijstand (‘toevoeging’). Meer informatie vindt U hier.
Belangrijke vraagstukken uit het Duitse Strafprozessrecht
Heeft U nog vragen? Laat het ons weten via het contact-formulier.